Гуфта мешавад, дар Арманистону Гурҷистон ва Молдоваву Тоҷикистон, ки дастовардҳои иқтисодӣ дар ин кишварҳо ночиз аст, ширкати кӯдакон дар таҳсил дар синфҳои болоӣ ҳамагӣ 50 дарсад ва ҳатто дар баъзе мавридҳо 30 дарсадро ташкил додааст. Нурулислом, коршиноси аршади дафтари UNICEF дар шаҳри Душанбе, ба радиои Озодӣ гуфт, Тоҷикистон барои беҳбуди вазъи омӯзишу парвариш дар марҳалаи баъдазҷангӣ барномаи вижаеро таҳия кардааст: «Ҳукумати Тоҷикистон стратегияи миллии рушди омӯзишу парваришро барои солҳои 2005 - 2015 таҳия кардааст. Иҷрои ин барнома феълан шурӯъ шудааст. Кишварҳои кумакккунада барои иҷрои он ба давлати Тоҷикистон кумак мекунанд».
Нурулислом меафзояд, чанд масъалаи калидӣ вуҷуд дорад, ки дар марҳалаи гузор дар Тоҷикистон ба он бояд таваҷҷуҳ дошта бошанд. Кайфияти тадрис ва савияи дониши омӯзгорон аз ҷумлаи он ба шумор меравад. Ба ақидаи Нурулислом, таҳсили духтарон мушкили дигарест: «Духтарон дар синфҳои болоӣ таҳсилро идома намедиҳанд. Баъд аз таҳсил дар синфҳои 5 ё 6 онҳо мактабро тарк мекунанд. Ин сабаби иқтисодӣ ҳам дорад. Дар баъзе ҷойҳо мактаб хеле дур воқеъ шудааст. Падару модарон барои амнияти духтаронашон замонат надоранд. Таҳсил дар баъзе макотиб хуб созмон дода нашудааст ва чунин таҳсил боздеҳии қонеъкунанда надорад. Аммо давлат ба ин масъала таваҷҷуҳи ҷиддӣ дорад ва кишварҳои кумаккунанда ба таври дастаҷамъӣ аз ин ибтикори ҳукумат ҳимоят мекунанд».
Масъалаи дигар иштиғоли кӯдакони синни мактабӣ ба кори ҷисмонист. Тибқи гузориши UNICEF, то ду соли пеш дар Тоҷикистон кӯдакони аз 5- то 14-сола низ ба корҳои ҷисмонӣ машғул будаанд - кӯдаконе, ки дар ин солҳо бояд бо маълумоти ибтидоӣ фаро гирифта шаванд. Дар миёни кишварҳои шӯравии собиқ Молдова дар ин нишондод мақоми аввалро доштааст ва тақрибан 28 дарсади кӯдакони синни мактабӣ ба кори ҷисмонӣ машғул будаанд. Дар Тоҷикистон 30 дарсади писарони 3-4-сола ва танҳо 10 дарсади духтарони ҳамин синн ба кӯдакистонҳо мераванд.
ЮНИСЕФ мегӯяд, дар соли 2001 - 2003 дар Тоҷикистон таҳсил дар макотиби деҳот нисбат ба мактабҳои шаҳрӣ беҳтар будааст. Масалан, дар деҳот 91 дарсади хонандагони синни аз 7- то 14-сола дар дарсҳо ширкат кардаанд, дар сурате, ки ин нишондод дар шаҳрҳо 88 дарсадро ташкил додааст.Дар гузориш омадааст, дар Озарбойҷону Тоҷикистон ва Туркия баъзе мактабҳо дар биноҳои нимавайрон ҷой гирифтаанд ва дар фасли зимистон гарм карда намешаванд, ки ба ширкати хонандагон дар дарсҳо асари манфӣ гузоштааст.
Дар гузориш ҳамчунин омадааст, ки набуди ҳоҷатхонаву лӯлаҳои обнӯшӣ мушкили дигари мактабҳо дар ин се кишвар аст. Бо назардошти вазъи омӯзишу парвариш дар кишварҳои Аврупои Марказиву Шарқӣ ва дар кишварҳои мустақили муштаракулманофеъ, UNICEF ҳушдор додааст, ки, агар ҳадафҳои Рушди ҳазора иҷро нашавад, барномаи «Омӯзиш барои ҳама», ки то соли 2015 пешбинӣ шудааст, иҷро нахоҳад шуд.
Мансаб дар Тоҷикистон меросӣ нест, вале як-ду нафар онро меросӣ карданианд, ки албатта халқи тоҷик ҳушёр аст ва ҳушёрии синфиро аз даст надода намемонанд, ки мансаб аз падар ба писар мерос монад. Дар ин ҳолат ҳукумат ҳукумати мутлақа ва хонигарӣ ё пешвоӣ мешавад, ки худо миллати моро аз ин бадбахтӣ нигоҳ дорад!!
аз хама гунохи сахт и тухмат аст ки дар ватани мо 80 фоизи зиндонихо ба тухмат нишастаанд вой бар холи хамон касоне ки ин корро мекунанд чи чавоб медиханд дар он дунье
Ба Асосгузори сулху вахдати милли, Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомали Рахмон, ба Сарвазири Чумхурии Точикистон мухтарам Кохир Расулзода, ба Рохбари дастгохи ироияи назди Президенти Чумхурии Точикистон мухтарама Озода Рахмон, ба Раиси шахри Душанбе мухтарам Рустами Эмомали, ба Вазири саноат ва технологияхои нави Чумхурии Точикистон мухтарам Файзуллозода Заробиддин, ба Раиси кулли Фароз Сохибов Шамсулло !!! Ба хамагон маълум аст, ки сиёсати давлат ба он нигаронида шудааст, ки дар чумхури чойхои нави кори мухайё намуда ва мардумро аз саргардониву сарсони дар дигар кишвархо бо додани чойхои нави кори дастгири намоянд. Чанде пеш дар Чамъияти саххомии кушодаи "Сементи Точик" раисаш Саидов Алишер шуд ва аввалин кореро, ки он кас мехохад кунад ин кохиш додани сафи хамаи кормандон , яъне сокращение мебошад, ки ин на дар ягон конуни давлат, на дар ягон конуни одамгари рост намеояд. Як чанд нафар кудак омадаву хамаро тагу тор карда истодаанд, хол он ки дар ин корхона бехтарин кормандон, бехтарин кадрхои баландихтисос чамъ омадаанд, ки зиёда аз 10 ва 15 сол собикаи кори доранд. Чанобон! Магар мешавад, ки як нафареро хамту бигириву ба у бигуи, ки "ин чо дигар чои ту нест ва аз ин чо рав, ман ба чои ту дигар касро овардаам". Дар ин корхона кариби хазор нафар кор мекунанд ва агар ба хисоби миёна бигуем, ки онхо 4 нафари фарзанд доранд, пас 4000 (чор хазор нафар) аз ин корхона рузи мебинанд. Чаноби оли! Он нафароне, ки ба чои ин кормандон нафарони тасодуфиро оварданианд, пеши рохашонро гиред ва нагузоред, ки ин коллектив пароканда шавад. Худованд хамаи Шумо, чанобонро дар панохи исмат ва бузургиву покиаш нигахбон бошад! Озоди! Хатман чоп кунед, ки чанобон аз асли вокеа зуд огох шаванд, нашавад, ки дер шавад.
Маводи беарзишу бемаъни. Боз мантик надорад. Кадом донишчуйро ба артиш бурдаанд? Надонистед, ки бо чи рох масъалаи облаваро дар рузхои тачлили Артиши милли часпонед, баъд хамин хел мекунед. Айб аст барои Шумо. Радиои озоди афсонахон шудааст. Хамин маводро бе печонидан ба масъалаи донишчуён менавиштед мешуд охир. Айни хол сафсата шудааст. Хай кори шумо хамин аст.
Ҳамеша бояд манфиати давлату миллат мадди назар бошад. Масъалаи марз масъалаи бисёр муҳим ва мураккаб аст. Аз як тараф манфиатҳои тарафайн бошад аз тарафи дигар одобу русуми ҳамсоядорӣ ва парҳез аз низоъу кашмакашҳо байни ду миллат, ки собиқаи дӯстиву ҳамсоягии чандин асра доранд. Бинобар ин ҳалли ин масъала диққати назари ҷиддӣ ва зиракиву ҳушёрии дипломатиро талаб менамояд. Мо умедворем ин масъала байни ду миллати мусулмон ба хубиву хуши ҳалли худро пайдо мекунад. Мо ба ҳушу заковати муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Азим Иброҳим бовар дорем.