Дар авҷи маросими хурсандӣ ва ё маъракаи мотам дар Тоҷикистон гурӯҳе аз афрод метавонанд, бе ягон иҷоза вориди хонаи сокинон шаванд, дегу табақро тафтиш кунанд, меҳмононро баршумуранд ва соҳибхонаро барои нақзи қонун ҷарима банданд. Ин дар ҳолест, ки Конститутсияи Тоҷикистон “дахлнопазирии манзили шахс”-ро кафолат додааст ва “зӯран даромадан” ба онро манъ мекунад.
Қонун дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо, ки ба кормандони комиссияи вижа чунин ҳақро додааст, 12 сол пеш ба хотири ҷилавгирӣ аз исрофкории, ба гуфтаи мақомот, сокинон ва беҳбуди зиндагии онҳо қабул шуд, зидди моддаи 22-и Конститутсияи Тоҷикистон аст. Вале мақомот мегӯянд, ин қонун бо ҷонибдории зиёди мардум қабул шудааст ва бо қонуни асосӣ ҳеҷ ихтилоф надорад.
Деги нимшудаи ош...
Исфандиёр, сокини 25-солаи шаҳри Кӯлоб мегӯяд, замони маросими домодиаш шоҳиди нақзи ҳуқуқҳои конститутсиониаш шудааст. Ин ҷавон, ки худ факултаи таърих ва ҳуқуқи Донишгоҳи Кӯлобро хатм кардааст, гуфт, соле пеш, дар рӯзи маросими хурсандиаш, се нафар, ки баъдан узви комиссияи Бахши танзими расму оинҳо буданашон маълум шуд, бе иҷоза вориди манзили онҳо шуданд ва ҳуҷра ба ҳуҷра меҳмон шумурданд.
Бар асоси қонун дар бораи танзим, соҳиби маросим бояд бахши танзими маҳали зисташро аз маърака пешакӣ огоҳ кунад ва ба ӯ санаде дода мешавад, ки аз кадом соат то кадом соат ва чӣ миқдор ҳаққи даъвати меҳмон барояш мушаххас мешавад.
Исфандиёр мегӯяд, дар ин санад навишта шуда буд, ки маърака бояд аз соати 6 оғоз ёбад.
“Онҳо соати 5:30 вориди манзил шуданд. Бо як дағалӣ ва хона ба хона меҳмон ҳисоб карданд. Шумораи меҳмонҳо зиёд набуд. Дар ҳавлӣ деги ошро диданд, ки аллакай нисф шудааст. Гуфтанд, ки қонунро вайрон кардед ва маъракаро пеш аз вақти муайяншуда оғоз кардед. Далелашон деги нисфшудаи ош буд. Бо ҳамин санад тартиб доданд ва ҷарима карданд”,-- гуфт ӯ.
Ин ҷавон мегӯяд, баъдан, аз болои аъзоёни комиссия шикоят кард. Рафтори онҳоро кафолати қонуни асосӣ дар бораи дахлнопазирии манзил хонд, вале касе ба додаш нарасид ва маҷбур ба пардохти 4 ҳазор сомонӣ, каме бештар аз 400 доллари амрикоӣ шуд.
Ба ӯ гуфтаанд, ки вақте номаи огоҳӣ барои бо кадом шева баргузор кардани маросимашро дастрас кард ва зери он барои иҷрои ин қонун имзо намуд, ин аллакай маънои иҷоза додани тафтиши манзилашро дошт.
Аммо Шокирҷон Ҳакимов, ҳуқуқдони тоҷик, ки барои дифоъ аз рисолаи номзадӣ, конститутсияи Тоҷикистонро таҳқиқ кардааст, мегӯяд, дар ҳеҷ ҷойи қонун гуфта нашудааст, ки огоҳинома маънои иҷозаи вуруд ба манзили зистро дорад. Ба гуфтаи ӯ, ин қонун хилофи қонуни асосӣ амал мекунад.
Ситоиш аз қонуни танзим
Кумитаи дин ва танзими ҷашну маросимҳо мегӯяд, ин қонун садҳо миллион доллар ба сокинон фоида овард ва дар коҳиш додани сатҳи камбизоатӣ саҳм гузошт. Оморе, ки ба гуфтаи Шокирҷон Ҳакимов, дақиқ нест ва ин қонун зиндагии мардумро беҳтар накард, вале озодии сокинонро маҳдудтар сохт.
“Бе иҷозати соҳибмулк ҳаққи ворид шуданро ба ягон макони зист, ба ғайри ҳолатҳои истисноӣ, ки дар манзил ҷинояти террористӣ содир мешавад, касе ҳақ надорад. Қонуни танзим рӯирост ба қонуни асосӣ мухолифат мекунад. Макони зисти шаҳрванд, новобаста аз баргузории маърака, дахлнопазир аст. Онро ҷойи ҷамъятӣ гуфта намешавад, ки чунин амал кунанд”,-- гуфт ӯ.
Мақомот мегӯянд, қабл аз қабули қонун дар соли 2007 мардум назари худро ба лоиҳаи он баён дошта буд ва аксаран аз қонун пуштибонӣ карданд.
Дар телевизионҳои давлатӣ, ки ҳамеша барои сензура интиқод мешаванд, соли 2007 тайи чанд моҳ назари сокинон дар ин бора пахш шуд, ки аксаран ҷонибдорӣ он буданд. Бахтовар Сафарзода, вакили порлумони Тоҷикистон мегӯяд, ин қонун ҳеҷ мухолифате бо конститутсия надорад, чун дар моддаи 22-и қонуни асосӣ ба истисное таъкид шудааст, ки қонунҳо муқаррар мекунанд.
“Ин қонунро мо қабул кардем, мардум райъ дод ва қабул кард, ки дар ҳамин маврид мумкин аст, ворид шудан ба хонаи шахс. Мувофиқи қонуни ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими ҷашну анъана механизми назорат дорад, дастурамал дорад. Дар ин ҷо дахлнопазириии манзил нест. Вақте қонун қабул шуд, шакли назорати он бояд бошад. Танҳо назорати қонун аст ва маҳдуд кардани ҳуқуқ, вайрон шудани дахлнопазирии конститутсионӣ нест”,-- гуфт ин вакили порлумон аз Ҳизби ҳокими халқӣ-демократии Тоҷикистон.
Ба гуфтаи вакили порлумон, ворид шудани намояндагони комиссияи танзим аз пеш маълум аст ва бар асоси қонун, инро ҳар як шаҳрванд медонад.
Аммо Шокирҷон Ҳакимов мегӯяд, вақте вакилони порлумон ба иродаи мардум амал намекунанд ва зери шохаи ҳокимияти иҷроия қарор доранд, ин қонун аз бунёд мухолифи конститутсия аст. Дуруст аст, ки мардум ба тарафдорӣ аз Қонуни танзим раъй додаанд, вале на барои бекор кардани банди марбутаи Қонуни асосӣ дар бораи дахлнопазирии манзил.
Абдураҳмон Ватанов, додраси собиқи Додгоҳи Олии Тоҷикистон низ бо ин ҳуқуқдони тоҷик ҳамфикр аст.
Ӯ мегӯяд, бар асоси муқаррарот аз ҷониби шахсони алоҳида ё созмонҳои ҷамъиятӣ ин қонун ҳамчун қонуни мухолиф бо сарқонун ба додгоҳи конститутсионӣ пешниҳод шавад.
Ба гуфтаи додраси собиқадор, мухолифатҳои қонунҳоро додгоҳи конститутсионӣ бояд биомӯзад ва хулоса диҳад.
“Ин қонун озодии сокинонро зери суол мебарад. Вориди манзили шахс шудан танҳо бо иҷозаи додгоҳ, ки дар он ҷо ҷинояти хатарнок содир шудааст ё мешавад, имконпазир аст”,-- гуфт ӯ.
Рӯзи 6-уми ноябр ҳамасола дар Тоҷикистон ҳамчун рӯзи конститутсия ҷашн гирифта мешавад.
Конститутсияи Тоҷикистон 6-уми ноябри соли 1994 қабул шуда, то ин дам се дафъа ба он тағйирот даровардаанд. Бар асоси тағйироти соли 1999 дар Тоҷикистон порлумони дупалатаӣ ташкил ва ба фаъолияти ҳизбҳои сиёсии динӣ иҷоза дода шуд. Дар тағйироти соли 2003 муҳлати президентиро аз ду давраи 5-солӣ ба давраи 7-сола расонданд. Дар тайғироти соли 2016 таъсис ва фаъолияти ҳизбҳои сиёсии динӣ манъ шуд, раиси ҷумҳури кунунӣ ҳаққи ба таври номаҳдуд иштирок кардан дар интихоботҳоро ба даст овард ва синни номзад ба президентӣ аз 35 то 30-солагӣ поин оварда шуд.
Ин тағйирот борҳо аз тарафи мухолифон ва созмонҳои ҳомии ҳуқуқи инсон танқид шудааст. Мунтақидон онро суистифода аз қонун ва бовару таҳаммули мардум ва ғайридемократӣ донистаанд. Худи мақомот мегӯянд, он бо ҳадафи ҳимояти бештари мардум ва ҳифзи субот сурат гирифтааст.
