Манзили сокинони вилояти Бадахшони Тоҷикистон, ки бештар бо номи хонаи помирӣ маъруф аст, дар Русия муаррифӣ шуд. Ташаббускорони “сохтмон” дар яке аз синфхонаҳои Донишгоҳи дӯстии халқҳои Русия гуфтанд, ки хонаи иборат аз панҷ сутун “макони беҳтарин барои будубоши сайёҳони хориҷист”.
Ин навъи хонаҳо аз панҷ сутуни асосӣ, чӯбҳои пайвасткунанда ва равзана иборат аст, ки ҳар яке рамзу маънии худро доранд.
Ин хона рӯзи 23 январ дар доираи форуми сайёҳии “Интихоби огоҳона” (Осознанный выбор) бунёд шуда, аммо муаллифонаш аз Бадахшон нестанд ва боре ҳам дар хонаи помирӣ дар Бадахшон назистаанд. Онҳо як синфхонаро бо 5 сутун, чӯбҳои пайвасткунанда ва равзана дар сақфи хона оро дода ва метавонанд дар бораи рамзу маънии ҳар қисмати ин хона маълумот пешниҳод кунанд.
Юлия Калинская, яке аз донишҷӯёни Донишгоҳи дӯстии халқҳои Русия гуфт, дар бораи хонаи помирӣ нахуст аз як дӯсташон маълумот пайдо карда, баъдан тавассути Интернет ба тамошои ин хонаҳо ва фарҳангу анъанаҳои Бадахшон рафтанд. "Чизе, ки барои мо дар хонаҳои помирӣ писанд омад, ҳар як қисмату тасвир ва нақш дар ин хона маъниву рамзе дорад. Ин хеле ҷолибу муҳим аст, ки бо гузашти хеле вақт ин хонаҳо ҳамчунон барои зиндагӣ мусоид ва бетағйир боқӣ мондаанд", - афзуд ӯ.
Донишҷӯёни рус гуфтанд, ки хонаи бадахшониро дар муддати ду ҳафта сохат ва дар ин кор ба онҳо созмони фарҳангии “Нур” дар Русия низ кумак кардааст. Онҳо мегӯянд, як ҳадафи аслӣ аз пешниҳоду муаррифии хонаи бадахшонӣ дар Русия, ин ҷалби сайёҳон ва рушди сайёҳӣ дар минтақаи куҳистонии Тоҷикистон аст.
Юлия Калинская мегӯяд, ҳамасола аз Бадахшон ҳазорҳо сайёҳ дидан мекунанд ва ба қавли ӯ шарт нест барои онҳо меҳмонхонаҳо бо тамоми шароити муосир фароҳам кард. “Балки бояд имкон дод, дар муҳити мардуми оддӣ ва хонаҳои бадахшонӣ зиндагӣ кунанд, то бо фарҳангу арзишҳои ин минтақа аз наздик ошно шаванд”, - гуфт ӯ. Вай афзуд, “ҳоло барои аксарият муҳим ҳамин аст, ки гурӯҳи бузурги сайёҳон мехоҳанд бо фарҳангу анъанаҳои мардуми оддӣ шинос шаванд ва ин барояшон бисёр муҳим аст.”
Хонаи помирӣ дар Донишгоҳи дӯстии халқҳо, ки бо дасти донишҷӯёни рус таҳия шудааст, давоми ду рӯзи форум таваҷҷӯҳи бисёре аз тамошобинонро ба худ ҷалб кардааст. Ба гуфтаи Аслишо Акимбеков, раиси созмони фарҳангии “Нур”, аз нигоҳи сохт ва тарҳ хонаи бадахшонӣ барои аксар меҳмонони форум, ки соҳибкорону муттахассисони соҳаи сайёҳии Русия буданд, як чизи нав буд ва дар байни чанд пешниҳоди дигари меҳмонхонадорӣ дар ин чорабинӣ, ин хона меҳмони хеле зиёд дошт.
“Шояд мазмуни миллӣ доштани ин хона ба ҳама писанд омад ва минтақаи асосии форум хонаи бадахшонӣ шуд. Яъне, дигар вариантҳое, ки буд онҳоро мардуми рус аксарият дида буданд ва хонаи помирӣ барояшон хеле ҷолиб буд”, - шарҳ дод ӯ.
Хонаҳои помирӣ аз чӯбу лой ва санг бунёд шуда, на танҳо беҳтарин шароит барои зиндагӣ дар сахтиҳои кӯҳистонро фароҳам мекунанд, балки чун хазинаи ғании фарҳанги қадим дониста мешаванд. Мардуми вилояти Бадахшон хонаи худро дар заминаи афкори динӣ бунёд карда, тӯли таърих ин ақидаҳо аз қолаби зардуштӣ ба исломӣ табдил ёфтааст.
Ин навъи хонаҳо аз панҷ сутуни асосӣ, чӯбҳои пайвасткунанда ва равзана иборат аст, ки ҳар яке рамзу маънии худро доранд. Дар гузашта, панҷ сутуни хонаи помирӣ бо номҳои марбут ба фарҳанги маздоӣ – Аноҳита, Суруш, Озар, Замйод ва Меҳр ёд мешуд. Бо омадани мазҳаби исмоилия ба Бадахшон ин сутунҳо номҳои исломӣ гирифтанд.
Ҳоло дар Бадахшон аксари мардум хонаҳои замонавӣ бунёд кардаанд, аммо дар ҳар ҳавлие ҳатман як хонаи помирӣ бо тамоми арзишу вижагиҳо ҳифз мешаванд. Бархе аз зодагони ин минтақа ҳатто ин ҷузъи фарҳанги худро то ба Душанбе ҳам оварда, ин ҷо ҳам барои худ муҳити хонаи помириро фароҳам кардаанд.
