Нахустин иҷлосияи парлумони бе оппозитсия

Имрӯз, 17 март, дар шаҳри Душанбе иҷлосияи нахустини ҳайати нави Маҷлиси намояндагон, маҷлиси поёнии парлумони Тоҷикистон доир мешавад.

Иҷлосияи нахустин Маҷлиси намояндагонро, тибқи анъана, бояд кӯҳансолтарин вакили интихобшудааш кушояд. ​Муҳаммадато Султонов, сухангӯи парлумони Тоҷикистон ба Радиои Озодӣ гуфт, иҷлосияи якуми парлумони навро Абдуҳалим Ғаффоров, вакил аз ҳизби сотсиалист ба унвони кӯҳансолтарин вакил дар ҳайати кунунии Маҷлиси намояндагон хоҳад кушод. Ғаффоров 24 декабри соли 1951 ба дунё омада, 63 сол дорад.

Ба гуфтаи Муҳаммадато Султонов, дар иҷлосияи нахустин бештар масоили ташкилӣ, аз ҷумла ташкили кумитаҳову кумиссиюнҳои парлумон ва интихоби раисони ин ниҳодҳо баррасӣ хоҳад шуд. Ва, албатта, як мавзӯи асосии рӯзи аввали иҷлосияи аввали ҳайати нави парлумон пешбарии номзадҳо ва интихоби раиси Маҷлиси намояндагон хоҳад шуд.

Ин курсӣ тибқи қонунҳои нонавиштаи арсаи сиёсии Тоҷикистон, марбути намояндагони шарқи ин кишвар аст ва тайи 5 соли охир ин мақомро Шукурҷон Зуҳуров, зодаи водии Рашт ва вакил аз ҳавзаи Рашт бар дӯш дошт. Зуҳуров ин навбат низ аз ҳамон ҳавзаи Рашт ба намояндагӣ аз ҳизби ҳокими халқии демократӣ (ҲХДТ) вакил интихоб шудааст ва ба эҳтимоли ғолиб бори дигар ба мақоми раиси Маҷлиси намояндагон пешбарӣ ва бо дарназардошти дар дасти ҳизби ҳоким қарор доштани аксари курсиҳои парлумон интихоб хоҳад шуд.

Парлумони нав: Кӣ бурду кӣ бохт?

Таносуби нирӯҳо дар ҳайати кунунии Маҷлиси намояндагон тақрибан ҳамонест, ки буд. Танҳо бо ин фарқ ки ин навбат ҳизби наҳзати исломӣ (ҲНИТ) барои бори аввал дар 4 интихоботи Маҷлиси намояндагон садди 5-дарсадиро убур накард ва ба парлумон роҳ наёфт. Дар иваз ҳизби демократ (ҲДТ) тавонист раиси кунуниаш Саидҷаъфар Исмоновро аз ҳавзаи Фархор вориди парлумон кунад ва ҳизби сотсиалист (ҲСТ) низ аз рӯйхати ҳизбӣ раисаш Абдуҳалим Ғаффоровро вакил кард. Ин 2 ҳизб ба ин тартиб, барои бори якум ба Маҷлиси намояндагон роҳ пайдо карданд.

Ҳизби демократ дар Шӯрои олӣ, парлумони вақти Тоҷикистон, ки соли 1990, вақте Шӯравӣ ҳанӯз побарҷо буд, интихоб шуда буд, ду вакил – Аслиддин Соҳибназаров ва Бозор Собирро дошт. Ҳизби сотсиалист низ дар солҳои 90 дар Шӯрои олӣ чанд вакил ба раҳбарии раисаш Сафаралӣ Кенҷаевро дошт, вале баъди таъсиси Маҷлиси намояндагон ин ду ҳизб дар 3 интихоботи қаблӣ муваффақ ба дарёфти курсии вакилӣ нашуда буданд.

Аз нигоҳи афзоиши шумори курсиҳояшон дар Маҷлиси намояндагон шояд “баранда”-ҳои расмии интихоботи рӯзи 1 марти парлумони Тоҷикистон ҳизби аграрӣ (ҲАТ) ва ҳизби ислоҳоти иқтисодии Тоҷикистон (ҲИИТ) бошанд, чунки ҲИИТ тавонист шумори курсиҳояшро аз 2 ба 3 ва ҲАТ аз 2 ҳатто ба 5 бирасонад. “Баранда”-ҳои дигар номзадҳои ба истилоҳ мустақил ё “худпешбар” мебошанд, ки ин дафъа 4 тани онҳо ба парлумон роҳ ёфтаанд.

Ба ҷуз аз ҲНИТ, ки ҳарду курсиашро аз даст дод, як бозандаи дигари интихоботи парлумонӣ ҳизби коммунист аст, ки ин навбат танҳо 1 курсӣ ба даст овард. Тартиби уфти шумори курсиҳои вакилии коммунистҳо дар Маҷлиси намояндагон тибқи формулаи прогрессияи арифметикист, вале ба самти баръакс: Ин ҳизб дар интихоботи соли 2000 8 курсӣ ба даст овард, дар соли 2005 – ду маротиба камтар, яъне ҳамагӣ 4 курсӣ, дар интихоботи соли 2010 боз ду маротибаи дигар камтар, яъне 2 курсӣ, ва джар интихоботи соли 2015 бо идомаи ҳамин “анъана” боз нисфи курсиҳояшро аз даст дод.

Тавре яке аз шореҳони умур шӯхиомез мегӯяд, агар ин “анъана” ҳамин тавр идома ёбад, дар интихоботи соли 2010 ба ҲКТ дар Маҷлиси намояндагон ҳамагӣ ... ним курсӣ хоҳад расид.

Вале тарафдорони ҳизби ҳоким мегӯянд, танҳо ҲКТ ё ҲНИТ нестанд, ки дар интихоботи рӯзи 1 март шикаст хӯрданд. ҲХДТ низ, бино ба ҳисобҳо, назар ба 55 курсие ки дар парлумони қаблӣ дошт, ин навбат 7 курсӣ (!!!) камтар ба даст овардааст.

Бо ин вуҷуд, аз 63 курсии Маҷлиси намояндагон 48 курсӣ, ё 76 дарсадаш дар дасти намояндагони ин ҳизб қарор мегирад. Аз тарафи дигар, аксари шореҳон аҳзоби дигари роҳёфта ба парлумон – ҲАТ, ҲИИТ, ҲДТ, ҲСТ ва як вакили ҲКТ-ро низ аҳзоби ба сурати умум “кисагӣ” ва муттаҳиди ҳизби ҳоким ба қалам медиҳанд ва мегӯянд, ҳатто вуҷуди дағдағаи ҲАТ, ки мегӯяд, фраксияи алоҳидае дар парлумон ташкил медиҳад, дар ҳайати кунунии Маҷлиси намояндагон вакиле намондааст, ки аз ҳукумат танқид кунад. Дар ҳайати қаблии парлумон ин гуногунандеширо, албатта, то ҷое ва гоҳ-гоҳ, ду вакили ҲНИТ – Муҳиддин Кабирӣ ва Саидумар Ҳусайнӣ ва ду вакили ҲКТ – Шодӣ Шабдолов ва Исмоил Талбаков ва баъзан бархе намояндагони худи ҳизби ҳоким, аз ҷумла шодравон Сӯҳроб Шарифов, таъмин мекарданд.

Аз 63 вакили парлумони кунунӣ 12 нафар занонанд, ки 6 нафар аз ҳавзаҳои инфиродӣ ва 6 тани дигар аз рӯйхати ҳизби ҳокими ҲХДТ вакили Маҷлиси намояндагон шудаанд. Аз ин 11 вакили зан 11 нафараш аз ҲХДТ буда, танҳо Мавзуна Шарофиддинова, вакил аз ҳавзаи Исфара ҳамчун номзади «худпешбар» муаррифӣ шудааст.

63 вакили Маҷлиси намояндагон киҳоянд?

Рӯйхати вакилони Маҷлиси намояндагон(даъвати чорум) аз ҳавзаи ягонаи ҳизбӣ:

Ҳизби аграрии Тоҷикистон:

Рустам Латифзода (раиси ҲАТ, раиси собиқи ноҳияи Восеъ)

Мирзоанвар Ахмедов

Толибек Бухориев( номзади собиқи ҲАТ дар интихоботи президентии соли 2013)

Ҳизби ислоҳоти иқтисодии Тоҷикистон:

Олимҷон Бобоев (раиси ҲИИТ, вазири собиқи нақлиёт)

Рустам Қудратов.

Ҳизби сотсиалистии Тоҷикистон:

Абдуҳалим Ғаффоров( номзад ба президентӣ дар интихоботҳои солҳои 2006 ва 2013).

Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон:

Азизӣ Абдуҷаббор Абдуқаҳҳор (собиқ мушовири президент дар масоили кадр)

Низом Қосим Пури Ҷаҳонгир (шоир, раҳбари собиқи ТВ «Баҳористон»)

Хайринисо Юсуфӣ (собиқ муовини сарвазир)

Авзалшоева Бибидавлат Аскаршоевна

Раҷабова Лутфия Нусратовна

Сафаров Олимҷон Ҷусупович

Амрихудо Дамдор (собиқ муовини раиси вилояти Бадахшон)

Мансурова Дилрабо Сайдуллоевна

Исматуллоев Дилшод Абдуғаффорович

Холиқзода Абдураҳим Ғаффор (раиси пешини Кумитаи дин)

Ашӯрова Гулбаҳор Сангиллоевна

Шариф Раҳимзода (вазиир собиқи иқтисод)

Содиқова Насиба Нуруллоевна

Муҳиддиниён Пулод Муҳиддин (муовини собиқи вазири энержӣ)

Миралиев Қиёмиддин Абдусаломович

Ҳакимов Ориф Маъруфович.

Рӯйхати ҳавза-ба-ҳавзаи вакилони Маҷлиси намояндагон(даъвати чорум):

Ҳавзаи интихоботии Фирдавсӣ №1

Баранда - Маҳмадалӣ Ватанов.

Ҳавзаи интихоботии И.Сомонӣ №2

Баранда - Гулнора Бобоева.

Ҳавзаи интихоботии Шоҳмансур №3

Баранда - Баҳром Абдуалимов.

Ҳавзаи интихоботии Сино №4

Баранда - Ҷамшед Саидов.

Ҳавзаи интихоботии Турсунзода №5

Баранда - Садриддин Шарипов.

Ҳавзаи интихоботии Шаҳринав №6

Баранда - Мусаллам Қодирова.

Ҳавзаи интихоботии Ҳисор №7

Баранда - Шарофиддин Сироҷов.

Ҳавзаи интихоботии Сомони №8

Баранда - Хайрулло Сӯфиев.

Ҳавзаи интихоботии Рўдакӣ №9

Баранда – Муродулло Давлатов (раиси собиқи Кумитаи дин).

Ҳавзаи интихоботии Ваҳдат №10

Баранда - Ҷамшед Муртазоқулов.

Ҳавзаи интихоботии Файзобод №11

Баранда - Хайрулло Асозода (вазиир собиқи нақлиёт).

Ҳавзаи интихоботии Рашт №12

Баранда – Шукурҷон Зуҳуров (раиси ҳайати қаблии Маҷлиси намояндагон).

Ҳавзаи интихоботии Хуҷанд №13

Баранда - Гулбаҳор Турсунова.

Ҳавзаи интихоботии Б.Ғафуров №14

Баранда - Мавлуда Қаландарзода.

Ҳавзаи интихоботии Урунхоҷаев №15

Баранда - Ҷаббор Ахмедов.

Ҳавзаи интихоботии Ҷ.Расулов №16

Баранда - Комил Салимзода.

Ҳавзаи интихоботии Ашт №17

Баранда - Азизмуҳаммад Холмуҳаммадзода.

Ҳавзаи интихоботии Мастчоҳ №18

Баранда - Нурулло Оқилзода.

Ҳавзаи интихоботии Конибодом № 19

Баранда - Равшан Раҷабов.

Ҳавзаи интихоботии Исфара № 20

Баранда - Мавзуна Шарофиддинова.

Ҳавзаи интихоботии Панҷакент № 21

Баранда - Хисрав Абдуназар(шаҳрдори собиқи Панҷакент).

Ҳавзаи интихоботии Айни № 22

Баранда - Салимзода Олим.

Ҳавзаи интихоботии Истаравшан № 23

Баранда - Иброҳим Абдуллозода.

Ҳавзаи интихоботии Ғончӣ № 24

Баранда - Зуфар Исмоилзода (раиси собиқи ноҳия).

Ҳавзаи интихоботии Спитамен № 25

Баранда - Аҳмадҷон Қобилов.

Ҳавзаи интихоботии Қӯрғонтеппа № 26

Баранда - Анвар Тағоймуродов( муовини собиқи вазири корҳои дохилӣ).

Ҳавзаи интихоботии Бохтар № 27

Баранда - Тоҳир Ҷобирзода (собиқ муовини раиси Оҷонсии зидди фасод).

Ҳавзаи интихоботии А. Ҷомӣ № 28

Баранда - Сафаралӣ Раҷабов.

Ҳавзаи интихоботии Ёвон № 29

Баранда - Толибхон Азимзода.

Ҳавзаи интихоботии Ҷ. Румӣ № 30

Баранда - Ҳокимҷон Холиқов.

Ҳавзаи интихоботии Қубодиён № 31

Баранда - Бадриддин Садриддинов.

Ҳавзаи интихоботии Вахш № 32

Баранда - Бахтовар Сафаров (устоди Донишгоҳи миллӣ).

Ҳавзаи интихоботии Қумсангир № 33

Баранда - Мирзодавлат Сабуров(раиси собиқи ноҳияи Панҷ).

Ҳавзаи интихоботии Фархор № 34

Баранда - Исмонов Саидҷаъфар (раиси ҳизби демократ).

Ҳавзаи интихоботии М. А. Ҳамадонӣ № 35

Баранда - Одинаев Ҳаёт (ректори Донишгоҳи миллӣ).

Ҳавзаи интихоботии Данғара № 36

Баранда - Қурбонзода Ҳилолбӣ (собиқ муовини якуми раиси Кумитаи зан ва оила).

Ҳавзаи интихоботии Кӯлоб № 37

Баранда - Раҳмонзода Абдуғаффор (шаҳрдори собиқи Кӯлоб).

Ҳавзаи интихоботии Муминобод № 38

Баранда - Ҷӯрахон Маҷидзода( собиқ сардори Академияи ВКД).

Ҳавзаи интихоботии Восеъ № 39

Баранда - Сафаров Зайниддин.

Ҳавзаи интихоботии Ванҷ № 40

Баранда - Рӯзадор Муҳабатшоҳ (собиқ мушовири президент).

Ҳавзаи интихоботии Хоруғ № 41

Баранда - Фелалиев Акрамшо (академик дар улуми кишоварзӣ).

Натиҷаҳои расман эълоншудаи интихоботи рӯзи 1 марти парлумони Тоҷикистон дар ҳавзаи умумумиҷумҳуриявӣ ҲХДТ:

Ҳизби аграрӣ - 450 ҳазору 275 нафар, яъне 11,8 фоиз

Ҳизби демократ - 64 ҳазору 547 нафар, яъне 1,7 фоиз

Ҳизби ислоҳоти иқтисодӣ – 288 ҳазору 308 нафар, яъне 7,6 фоиз

Ҳизби коммунист - 87 ҳазору 12 нафар, яъне 2,3 фоиз

Ҳизби наҳзати исломӣ - 58 ҳазору 27 нафар, 1,5 фоиз

Ҳизби сотсиалист - 210 ҳазор нафар, яъне 5,5 фоиз

Ҳизби сотсиал-демократ – 18 ҳазор нафар, яъне 0,5 фоиз

Ҳизби халқии демократӣ - 2 миллиону 474 ҳазор, яъне 65,2 фоиз.

Аммо нозирони САҲА ин бор ҳам дар арзёбии худ интихоботи Тоҷикистонро ҷавобгӯи меъёрҳои қабулшудаи як интихоботи демократӣ дарнаёфтанд. Нозирони ин созмони мӯътабар то ҳол ягон интихоботи Тоҷикистонро мутобиқ ба меъёрҳои ҳадди ақал як интихоботи озод ва одилона эътироф накардаанд.