Дар бахши аввали ин матлаб муаллиф ба захираҳои обӣ ба унвони сарвати умдаи ин кишвар ишора кардааст, чун Тоҷикистон мисли кишварҳои поёноб аз захираҳои дигари табиӣ бархӯрдор нест ва ҳамин аст, ки “набудани захираҳои сӯзишворӣ ва энергетикӣ дар ҳаҷми бузург ва истифодаи об ба сифати манбаи асосии тавлиди нерӯи барқ, дар баробари аҳамияти стратегии об барои таъмини нӯшокии аҳолӣ ва кишоварзӣ, Тоҷикистонро нисбати захираҳои об хеле ҳассос мегардонанд ва мутаносибан ҳукумати кишвар ба ҳалли масъалаҳои обӣ дар тамоми сатҳҳо авлавияти баландтарин медиҳад.”
Дар бахши дигари ин мақола, захираҳои обӣ барои рушди устувори Тоҷикистон пур аз аҳамият хонда шудааст. Муаллиф мегӯяд, асоси захираҳои оби Тоҷикистонро пиряхҳо ташкил медиҳанд ва ҳаҷми умумии онҳо 845 км3 арзёбӣ мегардад. Теъдоди пиряхҳо дар ҷумҳурӣ ба беш аз 14509 адад мерасад ва масоҳати умумии яхбандии онҳо 11146 км2 аст. Тавассути қаламрави кишвар 947 дарё ҷорӣ мешавад, ки дарозии умумии онҳо беш аз 28500 км аст. Дар Тоҷикистон зиёда аз 80% маҷрои Амударё ва 1% маҷрои Сирдарё ташаккул меёбад. Дар маҷмӯъ ин 64 км3 дар як сол ташкил медиҳад, ки ба 55,4% аз маҷрои умумии дарёҳои ҳавзаи баҳри Арал баробар аст.
Муаллиф мегӯяд, ки “дар баробари манфиатҳои иҷтимоию иқтисодӣ, захираҳои обӣ таъсири манфӣ низ мегузоранд. Шароити вазнини ҷуғрофӣ кишварро нисбати чунин офатҳои табиӣ, ба монанди селу обхезӣ, ки то 25 маротиба ҳар даҳсола такрор меёбанд, ҳассос мегардонад. Дар солҳои махсусан сероб зиёни Тоҷикистон аз обхезию селҳо то садҳо миллион доллари ИМА мерасад. Танҳо зарари селҳо ва обхезиҳои соли 2010 беш аз 600 миллион доллари ИМА-ро ташкил доданд.”
Шакли аз ҳама авлавиятноки истифодаи об дар кишварро муаллиф, ин таъмини об ҳамчун нӯшокӣ ва бо мақсади беҳдошт хондааст, вале, аз рӯи аҳамият дар таъмини рушди иқтисодӣ ҳамаи шаклҳо ба гидроэнергетика таслим мешаванд.
Зеро иқтидори гидроэнергетикии Тоҷикистон 527 млрд. кВт/соат дар як сол арзёбӣ мегардад, ки се маротиба аз истеъмоли ҷории қувваи барқ аз ҷониби кишварҳои Осиёи Марказӣ зиёд аст. Аз рӯи захираҳои эҳтимолии умумии гидроэнергетикӣ Тоҷикистон дар ҷаҳон ҷойи ҳаштумро пас аз Хитой, Россия, ИМА, Бразилия, Заир, Ҳиндустон ва Канада ишғол менамояд. Аз рӯи нишондодҳои нисбии иқтидори гидроэнергетикӣ дар як километри мукааби қаламрав (3696,9 ҳазор кВт/с дар як сол/км2) ва ба ҳар нафари аҳолӣ (65,9 ҳазор кВт/с дар як сол/нафар) кишвар мутаносибан якум ва дуюм ҷойро дар ҷаҳон дорост.
Дар бахши дигаре аз мақола муаллиф ба баррасии сиёсатҳои обии минтақавӣ ва глобалии Тоҷикистон пардохта ва мегӯяд, ки кишвараш аҳамияти ҳамкориҳо бо кишварҳои ҳамсоя барои азхудкунии муассири онҳо ва истифода ба нафъи тамоми минтақаро дарк менамояд. Зеро ба назари муаллиф, дар Осиёи Марказӣ сулҳ, субот ва рушд пурра аз мавҷудияти захираҳои обӣ ва ҳамкории байнидавлатии дар сатҳи хуб бароҳмондашуда вобаста ҳастанд. Муаллиф дар ин росто аз ҷумла мегӯяд, бо вуҷуди он, ки Тоҷикистон аз минтақаи баҳри Арал ва минтақаи бӯҳрони он дур ҷойгир аст, вале кишвараш ба талошҳои ҳамсоягони худ ҳамроҳ шудааст, то якҷоя ба таъсири ин офат муқовимат нишон диҳад.
Аз сӯи дигар, Тоҷикистон дар баробари ташкил додани қариб 60% маҷрои обии дарёҳои ҳавзаи баҳри Арал, ба таври васеъ бо ҳамсоягон захираҳои обиро тақсим мекунад. Ба қавли муаллиф, аз 64 км3 оби дар қаламрави кишвар ташаккулёбанда Тоҷикистон танҳо 10-11 км3-ро истифода мебарад, ки 10% аз маҷрои умумии ҳавзаро ташкил медиҳад. Ва ин дар он сурате, ки нишондиҳандаҳои нисбии кишвар аз рӯи ҳаҷми об ва масоҳати обёришаванда ба ҳар нафар аҳолӣ дар Осиёи Марказӣ аз ҳама паст ҳастанд.
Султон Раҳимов, муовини аввали вазири энержӣ ва захираҳои обии Тоҷикистон.
Ба гуфтаи муовини аввали вазири энержӣ ва захираҳои обии Тоҷикистон, ҳамзамон бо дигар кишварҳои минтақа, ҳамасола ҳаҷми иловагии обро барои дастгирии низомҳои экологии минтақаи назди Арал ва Баҳри Арал ҷудо мекунад. Ҳамин тавр, дар солҳои 1992-2010 ба Баҳри Арал ва минтақаи назди Арал аз ҳисоби миёна 12,1 км3 об дар як сол ҷудо карда мешуд, ки чанде аз лимити солонаи Тоҷикистон зиёдтар аст.
Муаллиф дар бахши дигари ин мақола ба чолишҳои обии минтақавӣ пардохта ва тақсимоти обӣ дар Осиёи Миёнаро нобаробар медонад. Чун зиёда аз 80% захираҳои обии ҳавзаи баҳри Арал дар қаламрави ду кишвари болооб Тоҷикистон ва Қирғизистон ташаккул меёбад, ҳол он ки истеъмоли об (зиёда аз 85%) дар кишварҳои поёноб – Қазоқистон, Туркманистон ва Узбекистон сурат мегирад. Вале манфиатҳои кишварҳои болооб ва поёноб оид ба истифодабарии замони он мухолифат мекунад.
Чолиши дигар, ки нигаронии вижаро ба миён овардааст, ин тағйирёбии иқлим ва зиёдшавии аҳолӣ будааст, ки аз як тараф ба камшавии захираҳои обӣ ва аз тарафи дигар ба зиёдшавии истеъмоли об меоварад. Бо ишора ба тағйирёбии иқлим, муаллиф аз қавли мутахассисон мегӯяд, ки аз нимаи дуюми асри 20 сар карда, захираи пиряхҳо, ки маҷрои асосии дарёи ҳавзаи Амударёро ташкил медиҳанд, бо шиддати миёна 0,6-0,8% дар як сол аз рӯи масоҳати обшавӣ ва тақрибан 0,1% - аз рӯи ҳаҷми ях кам шуда истодаанд.
Ба назари муаллиф, "ин мушкилӣ бо зиёдшавии талабот ба об, бинобар зиёдшавии демографӣ торафт афзуда истодааст. Минтақаи Осиёи Марказӣ дар ин масоил яке аз фаъолтарин мебошад. Аз соли 1960 то соли 2010 аҳолии минтақа зиёда аз се маротиба зиёд шудааст. То имрӯз зиёда аз 60 млн. нафар дар ин минтақа истиқомат менамоянд. Аён аст, ки зиёдшавии аҳолӣ ба зиёдшавии истеъмоли об меоварад. Тибқи баъзе ҳисобҳо то соли 2030 зиёдшавии истеъмоли об дар Осиёи Марказӣ 15-20% аз сатҳи ҳозира ташкил хоҳад дод. Агар камшавии маҷрои об бинобар тағйирёбии иқлим дар ин давра ба инобат гирифта шавад, пас вазъият бениҳоят хатарнок хоҳад шуд."
